Simeroga nejiemela ukáe tukérume yomáigachi erime Pacto Fiscal Chiwawa ineéme

Ijí ita’peri nejieme uká’chi Tukérume yomaigachi jú erime tuíyame kí inémela olámiru’ka ukáe pamila.

I’tábu jú uká Tukérume yomaigachi?

Ijí tukérume jú pire ita’peri nogiwame erime yomá ipa’korume ojeéme iwá we’é, tuína ita’peri a’pó na’kiria waáchi tuyena chire’ka nogimia olága ita’peri kawé kajumiru’ka ojeemeria yomá ipa’korume.

(Art. 67 de la Ley de Participación Ciudadana del Estado de Chihuahua).

I’tábu jú uká Pacto Fiscal?

Buú pacto fiscal mexicano jú uká erime oláme ukáe pamila intúme waá moóta, estado, waáchi ka’tieme iká’chi we’é ere’ka chiama chire’ka nogimela unéga uká erime ita’peri wenomí intúme waáchi chaní oserí osi’tume erime nulámela uká ita’peri ukáe wajachi ipa’korume nuláme intume uká’chi estado inochame.
Eégo, uká pacto fiscal mexicano jú erime ita’peri netéwame buúretieme ipa’korume nuláme ere’ka kiámia uká wenomí iká’chi we’é.

Aram Mario González Ramírez y Félix Guadalupe Arratia Cruz.

Jú erime oláme buú pamila intúme uká’chi estado waiká uká pamila ijí we’é Meikó intume napóamela uká wenomí (Impuesto sobre la Renta, ISR; Impuesto al Valor Agregado, IVA e Impuesto Especial sobre Producción y Servicios, IEPS), ere’ka nogiwame na’téma, ere’ka ijí tojána uká ita’peri na’témanieme (Participaciones Federales) ere’ka nate’téma a’pó erime na’kimia.

Vladimir Herrera González y José Luis Clavellina Miller.

Ere’ka nogimela olága uká yomá pamila intúme iká’chi we’é Meikó, ere’ka a’póe na’kisáo tojánani uká ita’peri na’témanieme nejiemela uká erime pamila inóchame epe’che uwáme inémela ere’ka nogimela epe’che kawé ojemela achiretieme político, económico waáchi social.

Ramón Castañeda Ortega.

Cheká olámela uká Pacto Fiscal?

Neguriwamela uká sistema fiscal intúme iká’chi we’é, ere’ka uká moóta we’é oláme, waáchire’ka oláme uká Sistema Fiscal Nacional; osi’tumela erime na’téma uká pamila inochame ukáe waáchi netémia uká nuláwame oserí chiame chí olámela uká pamila inochame.

Sistema Nacional de Coordinación Fiscal.

[…] Tojánani yomá ita’peri na’téame intúme waá estado waáchi moóta erime nenémela uká chí ke’ki ipa’korume ojeéme, chí ke’kí wenomí oláni, uká nate’ténieme waáchi i’tabú ita’peri na’kina kawéruma ojeémiru’ka.

Aram Mario González Ramírez y Félix Guadalupe Arratia Cruz.

Uká Sistema Nacional natiwala Coordinación Fiscal nogina olága uká inochame pukáe Meikó waáchi uká estado inémela olága uká oserí na’teame erime nuláwame fiscal erime, a’kánagori uká estado na’kina olámiru’ka nejága nuínti na’témanieme uká Meikó.

Humberto Sol Juárez.

Buú pacto fiscal oínare waiká 1980 ere’ka buú pamila nuláme kawé kajúmiru’ka yomá neté’tume waáchi na’kiwame olámela erime osi’tume waá artículo 31 fracción IV, weruma nuláwame osi’tume chiame, iká’chi Sistema Nacional de Coordinación Fiscal, erime tojánamela uká ita’peri na’téame.

I’tábu jú uká na’téma oláme Meikó?

Jú yomá ita’peri na’téame Meikó oláme nejiame ukáretieme estado waçhi moóta ere’ka buúretieme chemá chire’ka unémela ukáe pamila erime inochame; ijí kuchéeme jú na’téame pukáe ipa’korume ojeéme kawé ka’timela.

Noganí olága erime nabawiga uká ita’peri na’teame pamila weruma oláme nejieme uká estados waáchi moóta erime nejieme, kiáme uká Meikó intúme erime oserí chiame.

Auditoría Superior de la Federación.

Aabú jú ukáe oláme ukáe Ley de Coordinación Fiscal?

Erime nogima nenéremia nabawiga uká sistema fiscal intúme iká’chi Meikó waíká uká estado, moóta waáchi uká Distrito Federal, nete’ka uká tojáname natiwala pamila inochame tojánaga uká erime wenomí; nogimia inochaga weikáachiretieme erime pamila nuláme; eégo netémia uká ita’peri inochame ukáe nabawi natiwala fiscal waáchi kiámia uká nuláme erime inochamela kawé.

Ley de Coordinación Fiscal, Art. 1.

Tukéwame nenérerume

1. Maénamu kawé erime ere’ka uká Pacto Fiscal Chiwawa oláme?
Eé/Ka’í
2. Maénamu nenéremia uká Pacto Fiscal Chiwawa intúme?
Eé/Ka’í

Pajúrerume

Tu navegador no puede mostrar el PDF. Descargar aquí.

Nejieruga uká'chi Tukérume

Istochi 17 septiembre mecha waiká 7 octubre 2025 pamí

Aábu nogimela nejiega?

  • Ipa’korume o’ócherume oláme uká kredencial Chiwawa ojeéme chiame
  • Kuku’chi waáchi temarí 6 waiká 17 pamieme.

A’kána waáchi chire’ka nejiemela?

Nenérega uká karí a'kána nogimela tuímia amó maéme

Nejierume kuku'chi

Amó nejieme na’teame jú pukáe Chiwawa estado, pukáesa na’kinareme amó tukéremia:

Maénamu Chiwawa kawé nejiemela waáchi na’témanieme uká wenomí ukáe pamila intúme iwá Meikó?

¡ Amó naósari uwárena uká democracia. Nejiega waáchi nete'ka amó maéme na'téame inemia !

Buú pacto fiscal jú uká oláme pamila Meikó intume waáchi uká pamila intúme estado ere’ka tojánamia uká wenomí erime ijío ineéme yomá napoáme ere’ka intúmela iskuela, poé waáchi epe’che ita’peri.

Uká impuestos jú uká ipa’korume nejieme napóamia wenomí erime unémia uká pamila inochame kawé olámia yomá ipa’korume ojeéme. Erime amó eégo amó remari napóani wenomí nate’temia uká ita’peri amóretieme na’kiwame.

Ikáe Tukérume yomaigachi oláme remé na’kina machimia amó naósari, nejiega!

EPE’CHE TUKÉRUME INTÚME


Chire’ka nogina olága ijí tukérume yomáigachi?

Pirá tukérume yomáigachi oláme oínani waiká piré ipa’korume rewánieme promovente simpáni ukáe oserí osi’tume i’tayame, pukáe machimia noásari maéme yomá ipa’korume ojeéme iká’chi estado we’é pukáe ita’peri oláme. Ukáesa ijí tukérume na’kina machimia uká ipa’korume chiwawa ojeéme maéme ukáe Pacto Fiscal.

Pukáe buú ipa’korume promovente erime netéwame uká Tukérume yomaigachi chaní ukáe naósari chiáme ukáe tukérume waáchi uká nejiemela oserí kaúmela uká ita’peri kí toága kawé ojeémela: Eégo ukáe Seénchi Olága ijí oserí, chemá seénchi nenérema uká política fiscal Maikó intúme neséromia te’chorega uká autonomía waáchi soberanía Chiwawa oláme. Iká noginá i’tánemia ijí na’témanieme kí inémela epe’che piré ipa’korume oláme, ere’ka buú estado epe’che nejieme inémela erime epe’che kawé wajachi ajáme.

Buúretieme estado tojámela uká oserí Pacto Fiscal?

Eé chaní uká Artículo 10 natiwala Ley de Coordinación Fiscal waiká kawé elá’koga uká inochame nuláme erime inochame uká estado, eégo kajúma uká nabawi ineéme waá Adhesión uká Sistema Nacional natiwala Coordinación Fiscal.

Ere’ka chani piré estado nogima kajúmia uká Pacto Fiscal pukáe weruma pamila nuláme, waiká uká Congreso Estado intúme kawé nenére.

Aábu jú erime ita’peri nenérume kiámia uká ita’peri na’témanieme erime wenomí pukáe pamila Meikó onochame?
  1. Nate’ténieme waáchi chire’ka inochani
  2. Ipa’korume ojeéme waáchi chí me’ka we’é toáni
  3. Chí ke’ki nogiré olága pu’kéri pamí asebame
  4. Chí ke’ki ipa’korume osórime ojeéme mani’pani.
  5. Machimela uká kawé kajuré uká netéwame ita’peri
I’tábu ita’peri nogina na’téma uká oláme Chiwawa waiká te’pe pami?
  1. Iskuelachi
  2. Nate’témia uká ipa’korume inochame kuchega pamila
  3. Uká i’yói waáchi waá karí iyóeme oláme
  4. Neseromia ipa’korume eégo kawé ka’tibo uká poé
  5. Netémia waáchi neseroga uká poé
  6. Kuchemía ipa’korume osó ojeéme
Aviso de Privacidad
Naósari
Naósari

Participaciones: Inémela uká ita’peri na’téame buú Meikó nejiena ukáretieme estado waáchi moóta, erime napóame netéwame yomá waáchi ukáe erime kawé kajúyame wenomié ere’ka chiame uká’chi Ley de Coordinación Fiscal waáchi ukáretieme oserí Convenios de Adhesión al Sistema Nacional de Coordinación Fiscal; ijí ita’peri na’teame kí chani chire’ka na’témanieme pukáesa kiáni buúretieme pamila nulame intúme waá estado.

Presupuesto de Egresos de la Federación 2020

Gravamen: Ijí jú uká oláme na’teame na’kiwame pukáe piré ita’peri intúme, natiwala ipa’korume o ipa’korume nogiyame olága.

Aportaciones: Uká aportaciones federales inéma erime ita’peri oláme buú Federación kiáni pukáe inochame erime pamila ukáe wenomié wajachi estado intúme, waáchi moóta, ijíretieme chemá chire’ka nogimela nejiega waáchi cheká chireé npgimela unéga ijí ita’peri na’teame uká osánao manieme chiame waá toánieme V natiwala Ley de Coordinacción Fiscal.

Uká na’kiwame jú uwáremia uká nagayame olága ukáretieme ipa’koprume inochjame erime pamila intúme, te’chorega uká ita’peri a’póe na’kiwame olámela, pukáe epe’che kawé nogima ukáe penimia, iyóega, kari’temia, uwárega ukáretieme inocharichi, nesonieme, netewame erime koáyame waáchi kuchéwame ipa’korume kí oláme, eégo uká penimia na’kiwame a’pó ojeégachi eégo uwárema uká erime ita’peri na’témanieme intúme iká’chi we’é.

Proyecto de Presupuesto de Egresos de la Federación 2010

Subsidios: Jú yomá ita’peri nejierume uká estado waáchi moóta weiká achiretieme oláme uká pamila chiame chire’ka netemia uká ita’peri; ijí nogimela unémia kuchémela uká ita’peri erime kawéruma ojeémela, inocharemia waáchi netémia ita’peri kawé kajúyame buúretieme ipakorume ojeémela.

Auditoría Superior de la Federación

Impuestos: Uká impuestos jú ita’peri na’téame nejierume erime wenomí o ita’peri ere’ka puéna uwáremia uká inochari manieme. Uká impuestos weiká intúme chiame uká’chi we’é, ere´ka nogima nejiaga uká na’téame ita’peri uká pamila oláme eégo nogimia olága uká oseri chiame ere’ka nete’tumela neipá.

Servicio de Administración Tributaria

Ingresos públicos: Yomá ukáretieme ita’peri pa’kiame erime wenomí estado oláme waiká kucheéna netémia epe’che kawérume uká na’kiwame kawé ojeémela yomá ipa’korume.

Benjamín López Ortiz

IVA: Uká impuesto al Valor Agregado (IVA) jú uká na’teame kiáme yomá ita’peri pa’cha na’téame ineéme uká’chi manieme ita’peri. Ijí inémela pa’cha nejiemela uká na’témanieme olásao waiká nete’tumela waáchi neipá uká nate’tesa uká ita’peri ukáe ipa’korume ojeéme. Pukáesa buúretieme kuchémela uká pamila nuláme estado kawé netémia ita’peri.

Centro de Estudios de las Finanzas Públicas. Cámara de Diputados. LXV Legislatura.

ISR: Kucheéme erime epe’che na’téame inemia uká olánieme wenomié ipa’korume ojeéme iká’chi we’é waáchi wajachi we’é ukáe a’pó na’témanieme waáchi a’póe inocharichi manieme iká we’éwa ere’ka buúretieme inochari manieme iká’chi we’é.

Servicio de Administración Tributaria

IEPS: Jú uká na’téma nate’ténieme waiká nete’tume waáchi nejieme uká gasolina, patari waáchi wipá waáchi wajachi erime. Waáchire’ka buú IVA jú erime impuesto toánieme uká nejieme na’ténieme, ere’ka buú ipa’korume inochame ojeéme nate’tenieme kí a’póego, na’pé buú ipa’korume nogani nejiega waiká a’póe taláni ita’peri waáchi ijí tuyéna uká SAT.

Servicio de Administración Tributaria